Op de grens van het beekdal van de Slokkert en het kolonielandschap ligt de Joodse begraafplaats van Veenhuizen. Naast Frederiksoord en Wilhelminaoord in Nederland en Wortel in België is Veenhuizen is één van de Koloniën van Weldadigheid. Het heeft een uitzonderlijke geschiedenis, een karakteristieke ruimtelijke structuur en is sinds 2021 aangewezen als Unesco Werelderfgoed. Over de Joodse begraafplaats is nog maar weinig bekend. Daarom voert Landschapsbeheer Drenthe cultuurhistorisch onderzoek uit, dat als basis voor een herstel-, beheer- en educatieplan dient.
De begraafplaats ligt ver buiten de bebouwde kom. Op het eerste gezicht lijkt het een klein bosje met een grafsteen, maar uit archiefonderzoek blijkt dat hier meerdere mensen begraven zijn, waaronder ook kinderen. Tijdens het onderzoek proberen we informatie te achterhalen over hoeveel mensen hier hun laatste rustplaats vonden, wie deze mensen waren en hoe de Joodse gemeenschap in de kolonieperiode eruit zag. Ook kunnen we uit het aanwezige groen op de begraafplaats en de ruimtelijke indeling waardevolle informatie aflezen.
Grondradaronderzoek
Het archiefonderzoek vertelt een deel van het verhaal. Om meer duidelijkheid te krijgen over het aantal graven of verzakte grafmonumenten, voeren we daarom ook grondradaronderzoek uit. De grondradar is een manier om informatie over het fijne reliëf en afwijkingen in de bodem te achterhalen zonder de grond te verstoren. Dit is belangrijk vanwege de eeuwige grafrust op een Joodse begraafplaats en de manier waarop Joden tegen de dood aankijken. De rust van de doden mag op geen enkele wijze worden verstoord. Meer weten over het grondradaronderzoek? Lees hier ons nieuwsbericht.
Educatietraject
Om het verhaal van de Joodse begraafplaats en gemeenschap in Veenhuizen te vertellen, ontwikkelen we een educatief programma. Hierbij is ook aandacht voor Joodse gebouwen in Veenhuizen, zoals de voormalige synagoge, de voormalige spinderij en het Derde Gesticht waar de Joodse wezen zaten. Ook wordt er gekeken naar het verbeteren van de bereikbaarheid en vindbaarheid van de begraafplaats, met respect voor en behoud van de ingetogenheid van de plek. Hierna volgt de uitvoeringsfase, waarin werkzaamheden plaatsvinden en vrijwilligers worden geworven voor de duurzame instandhouding van de begraafplaats.
Joodse begraafplaatsen in Nederland
Er zijn 238 historische Joodse begraafplaatsen in Nederland. Deze zijn verspreid over het land te vinden in steden, dorpen, weidegebieden of bossen. Vaak zonder dat er nog een Joodse gemeenschap is. Na de Tweede Wereldoorlog zijn namelijk veel Joodse gemeenten samengevoegd of opgeheven. De begraafplaatsen van opgeheven gemeenten bestaan nog steeds, omdat Joodse begraafplaatsen eeuwige grafrust kennen en niet geruimd mogen worden. Ze blijven achter als stille getuigen van het verdwenen Joodse leven. Vaak is er maar weinig bekend over het ontstaan van de begraafplaats en de gemeenschap die daar leefde. Cultuurhistorisch onderzoek biedt dan een uitkomst.
Het project is mogelijk dankzij financiële bijdragen van provincie Drenthe, gemeente Noordenveld, het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap en het Prins Bernhard Cultuurfonds, commissie Monumenten.
In het nieuws
De Joodse begraafplaats in Veenhuizen is ook in het nieuws geweest. Bekijk hier het item op RTV Drenthe.