De jeneverbes is een pionierssoort die op verschillende plekken in Drenthe voorkomt. Ongeveer twintig jaar geleden ging het slecht met de jeneverbes; zonder ingrijpen dreigden eeuwenoude groeiplaatsen te verdwijnen. Dankzij de inzet van Landschapsbeheer Drenthe en vrijwilligers lijkt het tij te zijn gekeerd. Om de toekomst van de soort in de provincie blijvend veilig te stellen, werken Landschapsbeheer Drenthe en het Jeneverbesgilde Drenthe doorlopend aan het behoud ervan.
De struiken van de jeneverbes vormen dichte, groenblijvende struwelen en hebben een voorkeur voor zandige en schrale gronden. Denk hierbij aan heidevelden en stuifzandgebieden. Ze doen het ook goed bij veel licht en ruimte. Vogels, zoals staartmezen en goudvinken, maken het hele jaar dankbaar gebruik van de struiken. In het voorjaar als veilige broed- en schuilplaats en in het najaar en de winter is het een belangrijke voedselbron. Niet alleen vogels zijn afhankelijk van de jeneverbes, ook veel andere dieren en paddenstoelen.
De jeneverbes onder druk
Rond het jaar 2000 ging het slecht met de jeneverbes in Drenthe. Vrijwel alle struiken waren oud en verjonging bleef uit. Dit had verschillende redenen. Een van die oorzaken was achterblijvend beheer: plekken groeiden dicht of werden te schaduwrijk. Zonder ingrijpen dreigde de soort binnen afzienbare tijd (plaatselijk) te verdwijnen. Dit was dan ook de aanleiding om het Jeneverbesgilde Drenthe op te richten.
Jeneverbesbrigades
Onder de paraplu van het Jeneverbesgilde zijn veertien brigades in Drenthe actief. Inmiddels hebben de vrijwilligers een belangrijke bijdrage geleverd aan het behoud van de soort. Landschapsbeheer Drenthe ondersteunt de vrijwilligers met praktisch beheeradvies. De vrijwillige jeneverbesbrigades helpen de soort op verschillende manieren. Ze plaggen stukken heide en maken de bodem open, zodat jonge exemplaren meer kans krijgen om te groeien. Ook zetten ze oude struiken vrij, waardoor ze weer volop licht krijgen en zich verder kunnen ontwikkelen. Daarnaast stimuleren ze de vorming van afleggers. Dit zijn laaghangende takken die in contact met de grond wortelschieten en zo uitgroeien tot nieuwe struiken.
Onderzoek
Naast het praktische beheer heeft Landschapsbeheer Drenthe recent onderzoek gedaan naar de groeiplaatsen. Op dertien locaties is de impact van het beheer onderzocht door de huidige situatie te vergelijken met die van twintig jaar geleden. Daarbij werd gekeken naar vitaliteit en verjonging van struiken, de effecten van de toegepaste maatregelen en de instandhouding van de groeiplaats. Het werk van de vrijwilligers lijkt zijn vruchten af te werpen: op meerdere plekken is verjonging waargenomen. Met de tijd zal blijken of de kwetsbare, jonge jeneverbessen uitgroeien tot grotere struiken.
De onderzoeksresultaten bieden handvaten voor toekomstig beheer; ze helpen bepalen welke maatregelen ook elders succesvol kunnen worden toegepast. Om erachter te komen welke plekken wel of niet geschikt zijn als vruchtbare groeiplaatsen is aanvullend bodemonderzoek nodig.
Ook helpen?
Wilt u bijdragen aan de instandhouding van de jeneverbes? Het Jeneverbesgilde Drenthe kan wel wat helpende handen gebruiken. Kijk op www.jeneverbesgilde.nl om meer over de stichting te weten te komen. Voor meer informatie over de jeneverbes neemt u contact op met Dirk Matthijs Meijberg, medewerker landschap en natuur.
Het project wordt mogelijk gemaakt door de financiële bijdragen van de provincie Drenthe en de Drentse gemeenten.