In het historische dorpje Valthe in Drenthe heeft een bijzonder project het licht gezien: hier worden oude erven in hun oorspronkelijke glorie hersteld. Wat begon als een initiatief van dorpsbewoners en de lokale overheid is uitgegroeid tot een project om de essentie van het verleden te behouden en te versterken. Marcel Knol, werkzaam bij Landschapsbeheer Drenthe, legt ons wat meer uit over het herstelproject voor boerenerven in Valthe.
“Het evenproject in Valthe is een prachtig project waarbij we de historische erven van het esdorp proberen te verfraaien naar hoe ze er oorspronkelijk uitzagen. We verwijderen coniferen en andere niet passende elementen en voegen landschapselementen toe die het authentieke karakter van het erf versterkt.”
Hoe is het project tot stand gekomen?
“Het initiatief kwam voort uit een samenwerking tussen inwoners, de gemeente en de Werkgroep Groen Valthe, in samenwerking met Landschapsbeheer Drenthe. Fase één begon eind 2017, gevolgd door fase twee in 2022. We streven ernaar om het beeld te versterken van dorpen zoals ze er omstreeks 1900 uitzagen; sober en functioneel. We pakken trouwens alleen de oude delen van het dorp, dus de erven van woningen die er rond 1900 ook stonden. In fase één zijn werkzaamheden uitgevoerd op ongeveer 20 erven en in de tweede fase zijn er 15 erven aangepakt.”
Waarom doen jullie dit in Valthe?
“Valthe is een oud esdorp met verspreid staande boerderijen, net als bijvoorbeeld Langelo en Norg. Deze esdorpen waren oorspronkelijk omringd door een hogere es of essen, het veld (voormalige heide) en de beekdalen. Als je vanaf een toegangsweg naar zo’n esdorp ging dan zag het dorp er heel open uit. De beplanting was vooral functioneel, en vrij sober. Onze focus ligt op het behouden van de openheid en zorgen dat dorpen niet helemaal ‘dichtgeplakt’ worden. Door te kiezen voor authentieke beplanting kunnen we voorkomen dat het dorp wordt overwoekerd met moderne, uitheemse planten die afbreuk doen aan de historische uitstraling.”
Welke beplanting is daarbij belangrijk?
“Vroeger koos men grotendeels beplanting die een duidelijke functie vervulde. De keuterboeren hadden over het algemeen weinig te besteden en haalden hun plantgoed uit de omgeving. Meidoornhagen vormden een goede afscheiding voor het vee, een losse zomereik werd gebruikt als bliksemafleider, een walnotenboom als “vliegenafvanger”, knotlindes voor de koelte en hoogstamfruitbomen aan de zijkant van de woning voor het gemakkelijk kunnen pakken van het fruit. We proberen dus te kiezen voor minder sierstruiken en meer functionele en cultuurhistorische varianten. En daar komen ook nog leuke voordelen bij kijken; zo is de meidoornhaag veel beter bestand tegen klimaatverandering dan de beukenhaag.”
Hoe vinden de inwoners het?
“Over het algemeen zijn inwoners erg geïnteresseerd en enthousiast. Vooral als we uitleggen waarom vroeger werd gekozen voor bijvoorbeeld knotlindes en waarom die langs zuidzijde van de woning of juist solitair in de wei stonden. Inwoners van Valthe wonen in een mooi oud dorp, en als iedereen iets doet versterk je samen de het oorspronkelijke Drentse karakter.
Wat we ook veel gebruiken, als we langsgaan bij bewoners, zijn historische kaarten (topotijdreis, een website waarop je de historische kaarten van een bepaald gebied kunt bekijken. red.). Die draaien we van tevoren uit en nemen we mee. Van zo’n oude kaart, waarop te zien is hoe het dorp er vroeger uitzag, worden de meeste mensen enthousiast.”
Kunnen lezers zelf thuis ook iets doen?
“Als je aan de slag gaat met je tuin, probeer dan zo veel mogelijk voor autochtoon en inheems plantmateriaal te kiezen. Als je daar vragen over hebt kun je altijd terecht bij Landschapsbeheer Drenthe. Mocht je het leuk vinden om pruimen, appels of peren uit je eigen tuin te eten? Kies dan altijd voor een hoogstam. Die kwamen hier van oorsprong veel meer voor dan laag- en halfstam fruitbomen. En tot slot; bedenk je bij de aanschaf van planten of ze een functie hebben. Zo kunnen afrikaantjes om het huis helpen tegen de mieren en van een bessenstruik kun je ’s zomers heerlijk eten.”
Het ervenproject Valthe is mede mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van de gemeente Borger-Odoorn en Plan Boom.