De eikenprocessierups komt steeds meer voor in heel Nederland, vooral in 2019 is een enorme groei waargenomen. De brandharen van de rups kunnen zorgen voor vervelende klachten zoals hevige jeuk en irritatie aan uw huid en ogen. Op deze pagina vindt u meer informatie voor professionals en vrijwilligers die in het groen werken en te maken hebben met deze rups.
De eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea) is een vlinder uit de familie tandvlinders (Notodontidae) en de onderfamilie processievlinders (Thaumetopoeinae). De eikenprocessierups komt voor in delen van Europa en Azië. Het leefgebied bestaat uit streken waar eikenbomen groeien.
Het lichaam van de rups is bedekt met lange, witte brandharen van ongeveer 0,3 millimeter lang met weerhaakjes. Deze haren vormen een gevaar voor de gezondheid van mensen en dieren omdat ze een voor mensen lichaamsvreemd eiwit bevatten: thaumetopoeïne. De wind zorgt ervoor dat de kleine brandhaartjes van de rups in de lucht zweven en zich tot op grote afstand van de nesten verspreiden. Als u in contact komt met de brandharen kunt u huidirritatie krijgen, rode ogen en jeuk. In zeldzame gevallen kunt u braken, duizelig worden of koorts krijgen.
Wat kunt u doen om klachten te voorkomen?
- Bent u allergisch voor de brandharen? Vermijd dan werkzaamheden rondom besmette bomen.
- Check voordat u begint met werken of er nesten zijn.
- Werk met de wind in uw rug.
- Parkeer uw auto niet in de buurt van besmette bomen.
- Gebruik zo min mogelijk de ventilator van uw auto en houd de ramen dicht.
- Neem schoon spoelwater mee.
Wat te doen als u in contact bent gekomen met de brandharen
- Krab of wrijf niet bij jeuk.
- Spoel uw huid en ogen met veel lauw water.
- Spoel kleding en schoenen zoveel mogelijk af (neem extra werkkleding mee)
- Verwijder brandharen op de huid met breed stevig plakband (strippen).
- Was kleding op 60 graden met een dubbele dosis wasmiddel.
- Bij aanblijvende jeuk, huid-, oog- en luchtwegirritatie: ga direct naar uw huisarts.
Bestrijding eikenprocessierups
Het is belangrijk dat de eikenprocessierups wordt aangepakt om verdere verspreiding in te dammen. Ook particulieren of bewonersinitiatieven kunnen hier een bijdrage aan leveren. Er wordt hierbij al snel gedacht aan het plaatsen van nestkasten om de biotopen voor de natuurlijke vijanden van de rups te verbeteren. Maar ook het aanleggen van bloemrijke bermen of percelen en het planten van streekeigen voorjaarsbloemen en bollen behoren tot de mogelijkheden.
Biodiversiteit
Biodiversiteit speelt een belangrijke rol in de beheersing van plagen, zoals in dit geval de eikenprocessierups. Vogels en vleermuizen zijn de natuurlijke vijanden van de rups. Het is daarom van groot belang voor hen een geschikte leefomgeving te creëren, waar zij voldoende voedsel (zoals insecten) en schuilgelegenheid hebben.
Concrete acties om de eikenprocessierups te bestrijden
- Presentatie door Landschapsbeheer Drenthe aan de bewoners
- Poten biologisch geteelde bloembollen
- Inzaaien met biologisch geteelde planten en zaden
- Verschralen berm- en slootbeheer
- Aanschaffen en ophangen duurzame nestkastjes
- Monitoring nestkasten op broedgevallen
- Monitoring bermen op aanwezige soorten
- Nieuwsbrief voor de buurt
Nestkasten
Bestaat het plan om nestkasten op te hangen? Denk daarbij dan aan het volgende:
- Hang de kastjes aan de noordoostzijde van de boom. Dit is belangrijk omdat het anders te warm wordt in de nestkastjes vanwege de zon.
b. Hang de nestkastjes niet te hoog op. Op 1,5 meter hoogte is prima.
c. Plaats draadgaasje voor het vlieggat, zodat steenmarters de jonge vogels er niet uit kunnen halen.
d. Mezen (en andere vogels) hebben een territorium van minstens tien meter (het verschilt een beetje per vogelsoort) nodig. Geadviseerde onderlinge afstand nestkasten: dertig meter. Mussen en spreeuwen broeden wel samen (dicht bij elkaar).
e. Voer de vogels in de winter goed bij.
f. Stop met voeren als de eikenprocessierupsen uitkomen, dit is meestal in april. De vogels worden dan actief gestimuleerd om de rupsen als voedsel te gaan gebruiken.
g. Maak iedere herfst de binnenkant van de nestkastjes schoon. Door de nestkastjes goed schoon te houden, blijven er geen parasieten in achter. De vogels maken ieder jaar een nieuw nest.
h. Voorkom ongevallen bij het ophangen, schoonmaken en tellen van de nestkasten. Tip: ga niet alleen aan de slag, doe het samen.
i. Doe mee/help mee met de jaarlijkse telrondes broedsuccesnestkasten.
j. Zorg voor zoveel mogelijk biodiversiteit rondom de nestkasten. De vogels moeten het hele jaar eten (zoals insecten, zaden, bessen) en een veilige schuilgelegenheid hebben. Het hele jaar door zijn bloeiende bloemen belangrijk voor nectar voor de insecten.
Bloembollen
Het is belangrijk om inheemse bloemsoorten te planten in de strijd tegen de eikenprocessierups, zoals de boerenkrokus en sneeuwklokjes. Bloemen trekken namelijk insecten aan en die zij vervolgens het voedsel van vogels: de natuurlijke vijand van de eikenprocessierups!
Bollen en bloemenmengels zijn op verschillende plekken te verkrijgen:
*Bestel biologische bollen via http://www.deheliant.nl/.
*Biologische Drentse bloemenmengsels zijn te bestellen via Lanschapsbeheer Drenthe of via http://www.cruydthoeck.nl/.
Samenwerking en communicatie
Samenwerken is dé voorwaarde om tot een goed resultaat te komen. Landschapsbeheer Drenthe kan bewonersinitiatieven op dit vlak ondersteunen met materialen en informatie, ook in gesprek met de gemeente. Het is belangrijk om de gemeente ook bij de plannen te betrekken. Leg waar mogelijk contact met aanliggende grondeigenaren en betrek hen vanaf het begin. Communicatie is van wezenlijk belang in dit proces. Leg uit waar je mee bezig bent. Zorg voor continuïteit in de aanpak en geef op een uitnodigende wijze sturing.
Bekijk voor meer informatie de folder De Eikenprocessierups en jouw werk. Zo voorkom je jeuk en andere klachten. of onderstaande video. Voor meer informatie kunt ook terecht op de website processierups.nu.